UPDATE – Onder grote belangstelling werden woensdagmiddag 28 augustus opnieuw struikelstenen onthuld in de Bakenes. Dit keer voor het adres Korte Begijnestraat 29rd. Er liggen maar liefst negen herdenkingsstenen op deze locatie. Het hoogste aantal dat de Stichting Struikelstenen Haarlem ooit op één adres heeft gelegd. Ze zijn voor Manuel van Gelderen (1882 – 1942), geboren in Nijehaske, kruier van beroep. Zijn tweede vrouw Ester van Gelderen – Hilversum (1894 – 1942). En hun kinderen, Clara van Gelderen (1923 – 1942), Marie van Gelderen (1925-1942), Jacob van Gelderen (1926-1943), Rachel van Gelderen (1928 – 1942), Lena van Gelderen (1931 – 1942), Sophia van Gelderen (1933 – 1942) en Sonja van Gelderen (1936 – 1942).
De Joodse Raad in Haarlem vernam zondag 23 augustus dat de Joden uit de Spaarnestad aan de beurt waren voor transport. Een dag later kregen ruim 600 Haarlemse Joden van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung de opdracht zich op dinsdag te melden voor tewerkstelling in Duitsland, en de ouderen voor Westerbork. Het meldpunt was de Bavoschool op de Westergracht. Slechts ruim 100 gaven daaraan gehoor, waarop de nazi’s ’s avonds laat tijdens een razzia in de stad nog tientallen Joden ophaalden. Vanuit de school werden ruim 170 van hen langs de (toen nog niet gedempte) Westergracht naar de trein gedreven die op het goederenstation klaarstond – waar nu de parkeerplaats van een supermarkt is. De trein reed hen direct naar Westerbork.
De meesten werden op de hete 28ste augustus al doorgestuurd naar Auschwitz; zij vormden ongeveer een derde deel van dat transport. Een groot aantal mannen werd in de Poolse industriestad Cosel uit de trein gehaald voor dwangarbeid, maar 110 van deze Joden uit Haarlem werden op één dag, 31 augustus, direct bij aankomst in Auschwitz vergast. Zoon Jacob vond een half jaar later de dood. Ook Benjamin (1923) was op dat transport mee. Hij kwam in de zomer van 1945 terug in Nederland, na bijna drie jaar dwangarbeid te hebben overleefd.
De vier kinderen die Manuel en Ester al voor hun huwelijk hadden, Annie, Rijntje, Betsy en Salomon Hilversum, woonden in 1942 niet meer thuis. Annie en Salomon overleefden de oorlog, maar Rijntje en Betsy met haar dochtertje niet. Evenmin als de drie kinderen die Manuel met zijn eerste vrouw in Amsterdam had.
Foto’s: Anneke van de Wal, Agnès Michard, Carry Petri en Ton in ’t Veld