Satelietfoto Google Earth Pro
Wie de Bakenes niet kent, die kent heel Haarlem niet.
De buurt Bakenes is een van de oudste stukjes Haarlem, waarvan het centrum is aangewezen als beschermd stadsgezicht. De ruggengraat van de wijk is de Bakenessergracht, een vast onderdeel van een Rondje Haarlem over het water voor alle bezitters van een boot in de Spaarnestad. De gracht alleen al telt maar liefst 50 Rijksmonumenten en 7 gemeentelijke monumenten. De hele Bakenes bijna 160.
Al rond het jaar 990 duikt de naam Bakenes op, die later op verschillende manieren is verklaard. Het meest waarschijnlijk is dat nes (neus, Frans nez) wijst op een in het Spaarne vooruitspringend stuk land (landtong), waarop een baken voor de schepen zou hebben gestaan. Deze punt in het Spaarne was al vanouds van strategische betekenis, daar men hier de toegangsweg over water van het land der woeste Kennemers en West-Friezen naar het gebied der Graven van Holland kon beheersen (zie ook ‘Het oude stadsdeel Bakenes‘ onder de rubriek Verhalen in het menu bovenaan).
Daarom hebben de edelen er in de twaalfde eeuw ook een versterkte nederzetting op gebouwd, een zogenaamde vroonhof of curia, die onderdak bood aan de vorst en zijn ridders en was voorzien van opslagplaatsen en schuren. In de veertiende eeuw is Bakenes of Oud-Haerlem binnen de stadsgrenzen van Haarlem getrokken. Voordien vormde de Bakenessergracht de afscheiding. Opgravingen hebben aangetoond dat het gebied pas in het eerste kwart van de veertiende eeuw geschikt werd gemaakt voor bewoning.
De huidige Bakenesserbuurt staat op onderstaande kaart duidelijk aangegeven. De grenzen van de wijk zijn de Nieuwe Gracht, Koudenhorn, Donkere Spaarne, Spaarne, Damstraat, Klokhuisplein, Riviervismarkt en de Jansstraat.
[Bronnen: Haarlems oudste tijden. Een vroeg-middeleeuwsch stadsbeeld, J.M. Sterck-Proot, Haarlem 1930; De straat waarin wij wonen. Alle Haarlemse straatnamen verklaard, G.H. Kurtz en J.J. Temminck, Haarlem 1999]
